Nhiều bộ môn võ thuật đang phát triển tại Việt Nam có nguồn gốc từ trong nước và một số môn khác có nguồn gốc hoặc ảnh hưởng từ nước ngoài.
Môn võ nào cũng giúp rèn luyện sức khoẻ và nhân cách cho người học nhưng để giáo dục lòng yêu nước, tinh thần độc lập, tự chủ, tự cường, truyền thống lịch sử và giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc thì không môn võ nào có thể thay thế Võ thuật cổ truyền.
Cờ người võ thuật, một trong những nét văn hóa dân gian chịu ảnh hưởng lớn từ võ thuật cổ truyền.
Võ thuật cổ truyền Việt Nam như rừng cây có nhiều gỗ quý, nếu không phải là người đam mê tìm hiểu, nghiên cứu, học hỏi, có tâm huyết với đất nước và dân tộc sẽ không thấy được sự thậm thâm vi diệu trong cấu trúc đòn thế, bài bản cùng những mối tương quan giữa lịch sử, văn hóa, truyền thống đạo lý, quá trình hình thành, phát triển Võ thuật cổ truyền Việt Nam theo từng giai đoạn, thời kỳ thăng trầm của đất nước. Thời gian gần đây, một số lãnh đạo cấp cao nhà nước, các nhà nghiên cứu sử học quốc gia phát biểu khẳng định Võ thuật cổ truyền Việt Nam là di sản văn hóa, là tự hào lịch sử trong quá trình dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam.
Các dân tộc trên thế giới quan niệm bản sắc văn hoá là linh hồn của dân tộc. Bản sắc văn hóa còn, dân tộc còn; bản sắc văn hóa mất, dân tộc bị nô lệ. Chính vì vậy mỗi quốc gia đều ý thức quyết tâm giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc. Việt Nam cũng vậy, các triều đại xa xưa đã đặc biệt chú trọng, và cách nay 15 năm có Nghị quyết Trung ương 5 về “Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”.
Hiểu theo cách thông thường, bản sắc có nghĩa là sắc thái, đặc tính, đặc thù riêng; văn hóa có nghĩa là những giá trị vật chất, tinh thần do con người tạo ra trong lịch sử. Có nhiều cách hiểu biết về bản sắc văn hóa từ những ý niệm chung và riêng, đó là tổng thể những giá trị vật chất, tinh thần đặc trưng bản chất của văn hóa dân tộc, được hình thành, tồn tại và phát triển suốt quá trình lịch sử lâu dài của một đất nước, một dân tộc.
Sự tồn tại và lớn mạnh của một quốc gia, một dân tộc là nhờ vào tinh thần yêu nước, ý chí quật cường, ý thức tôn trọng giá trị lịch sử, văn hoá truyền thống của chính dân tộc đó. Võ thuật cổ truyền Việt Nam đi vào lịch sử, thể hiện tinh thần võ đạo, giá trị nhân văn và bản sắc dân tộc cùng các giá trị tinh thần và nghệ thuật khác. Võ thuật cổ truyền Việt Nam đồng hành cùng lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc. Sự nhận chân giá trị một môn võ chung thủy từng vào sinh ra tử với đất nước, quê hương không phải ai cũng hiểu tận ngọn nguồn.
Võ thuật cổ truyền Việt Nam mang nhiều tinh hoa đặc trưng và độc nhất. Ảnh: cố lão võ sư Ngô Bông cùng bài võ Hùng Kê Quyền
Truyền thống văn hóa, lịch sử Võ thuật cổ truyền thể hiện qua tính xác thực từ xưa đến nay, ảnh hưởng sâu rộng trong xã hội, là giá trị nhân bản, tinh thần thượng võ và tôn sư trọng đạo của dân tộc Việt Nam. Tầng sâu của văn hóa ấy chính là giáo dục nhân cách, yêu quê hương đất nước mà các môn phái võ thường đề cao, nhất là đại trượng phu (người học võ) chính đại quang minh trong hành xử thế tục: “Cư thiên hạ chi quảng cư; Lập thiên hạ chi chính vị; Hành thiên hạ chi đại đạo; Đắc chí dữ dân do chí; Bất đắc chí độc hành kỳ đạo; Phú quý bất năng dâm; Bần tiện bất năng di; Uy vũ bất năng khuất; Thử chi vi đại trượng phu”. Truyền thống ấy không thể theo cảm tính nhất thời mà tự xưng, tự phong, tự tô vẽ, hoặc gán ghép xu thời phụ thế để vừa lòng nhau. Truyền thống là những điều tốt đẹp có giá trị nhân bản xã hội lâu dài, được gìn giữ, lưu truyền từ đời này sang đời khác, qua nhiều thế hệ, hàng trăm năm hoặc hàng nghìn năm.
Theo thăng trầm của lịch sử, Võ thuật cổ truyền cũng có lúc nổi trôi, phiêu bạt. Để đánh giá đúng một sự việc cần phải hiểu rõ sự việc đó trên nhiều khía cạnh, nhiều phương diện khác nhau, cả ý thức chủ quan và khách quan, nhất là giá trị trường tồn được sàng lọc qua nhiều giai đoạn phát triển, đổi thay văn hoá, lịch sử xã hội. Trong nước là một lẽ, người nước ngoài theo học Võ thuật cổ truyền Việt Nam là tìm về văn hoá truyền thống, khâm phục người Việt Nam qua sự nhìn nhận ý thức luân lý và tinh thần bất khuất của người dân Việt mà đôi khi chính người trong nước lại bỏ quên.
Giáo dục võ thuật còn là giáo dục nhân cách, giáo dục văn hóa. (Ảnh minh họa)
Lấy nhân chống lại bất nhân; lấy nghĩa chống lại bất nghĩa. Ai thu phục được lòng người, kẻ đó có thể lấy được thiên hạ. Sử chép danh tướng Trần Hưng Đạo đã vì nước quên thù nhà; không tham chức quyền, biết gạt bỏ hiềm khích riêng; khéo tiến cử người tài giỏi, kính cẩn giữ tiết tháo; bị nịnh thần khiêu khích mặt vẫn không đổi sắc; gửi lời tâm huyết cho vua trước khi nhắm mắt:
Cùng quan niệm và ý thức về bản sắc văn hóa dân tộc, Võ thuật cổ truyền Việt Nam là một mảng văn hóa lớn trong nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Chính vì vậy học và dạy Võ thuật cổ truyền Việt Nam cũng như nghiên cứu, bảo tồn, phát huy, truyền bá vốn quý của một nền võ học dân tộc có hằng ngàn năm lịch sử theo dòng thời gian và những giai đoạn đấu tranh dựng nước và giữ nước là góp phần nhỏ và công cuộc xây dựng đất nước, là thể hiện và giữ gìn truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc Việt Nam: Uống nước nhớ nguồn.
Võ sư Trương Văn Bảo
(Bài viết trích từ website Liên đoàn võ thuật cổ truyền Việt Nam)