Khái Lược về Khí Công

Lời Giới Thiệu: Giáo sư Ngô Gia Hy là vị thầy trong ngành Y học Việt Nam. Hơn nữa thế kỷ qua, ngoài việc giảng dạy tại Đại Học Y Khoa, giáo sư còn nghiên cứu, biên soạn nhiều tác phẩm giá trị thuộc ngành Y, ngành Khoa Học Xã Hội và Khí Công Dưỡng Sinh Trị Liệu. Cho tới nay, giáo sư đã biên soạn 140 đề tài nghiên cứu khoa học, văn hóa và đỡ đầu cho hơn 90 luận án bác sĩ và luận án chuyên khoa. Trong thập niên gần đây, giáo sư Ngô Gia Hy đã dành nhiều thời giờ nghiên cứu, thực tập các trường phái Khí Công, dùng kiến thức khoa học lý giải và bổ sung các phương pháp luyện khí.

Bên cạnh giáo sư Ngô Gia Hy, võ sư Trần Huy Phong là một nhà giáo, một võ sư, môn đệ xuất sắc của Cố Võ Sư Nguyễn Lộc, người sáng lập Môn Phái Vovinam-Việt Võ Đạo. Từ năm 1960, võ sư Trần Huy Phong đã trở thành một võ sư cao đẳng, trực tiếp tham gia lãnh đạo phong trào Việt Võ Đạo tại Việt Nam và quốc tế. Võ sư Phong là chuyên gia khí công của Việt Võ Đạo. Ông quan niệm "Thuật và Khí phải song hành", nghĩa là cả hai đều quan trọng như nhau.

Giáo sư Ngô Gia Hy: Đã mấy chục năm qua, tôi và võ sư Trần Huy Phong từng có "duyên nợ" với nhau: đầu thập niên 70 chúng tôi cùng tham gia "Ủy Ban Vận Động Dựng Đền Quốc Tổ" và cùng chủ trương thành lập tại Saigon một Đại Học Tư Thục nhằm mục đích phục vụ cho lý tưởng giáo dục. Hiện nay tôi và võ sư Phong cùng với các giáo sư khác đứng ra thành lập Đại Học Tư Thục Hùng Vương tại Sài gòn.

Võ sư Phong là một võ sư cao cấp của Môn Phái Vovinam-Việt Võ Đạo, là một bậc thầy về Khí Công của Môn Phái này. Tôi rất quan tâm và mến mộ các môn võ thuật, đặc biệt là môn Vovinam-Việt Võ Đạo, với võ sư Phong là một người có Tâm Chất thể hiện rõ nét Tinh Thần Võ Đạo Việt Nam. Nay tôi và võ sư Phong cùng biên soạn Tài Liệu Khí Công này nhằm giúp các bạn trẻ tham khảo và thực tập. Rất mong được sự góp ý của các độc giả xa gần.

Định Nghĩa

Khí là nguồn năng lực sống của con người. Khí luân lưu trong khắp cơ thể theo các đường Kinh mạch vào Lục phủ ngũ tạng. Khí biểu hiện dưới cả hai dạng vật chất và tinh thần, nhưng mắt ta không nhìn thấy được (không được lầm lẫn giữa Khí và Không Khí. Không khí là khí trời, là phương tiện để ta hô hấp trong lúc luyện Khí.)

Mỗi người sinh ra đều mang trong cơ thể một lượng khí nhất định, nhiều ít tuỳ theo từng người. Đó là Khí trời cho, tức Khí thụ hưởng từ cha mẹ, còn gọi là Tiên Thiên Khí hay Khí Bẩm Sinh. Ngoài Tiên Thiên Khí, hàng ngày con người còn tiếp thụ một lượng Khí từ bên ngoài vào cơ thể mình xuyên qua đồ ăn thức uống, không khí, ánh sáng, vũ trụ tuyến và môi trường sống nói chung. Loại khí này gọi là Hậu Thiên Khí (tức Khí Có Sau).

Khí Công: là công phu tập luyện để điều hòa, phát huy tích luỹ và sử dụng hai loại khí nói trên. Hai loại khí ấy phối hợp và cộng hưởng với nhau làm thành Chân Khí. Chân Khí thịnh thì người khỏe, khi suy thì người yếu, khi rối thì người bệnh, khi kiệt thì người chết.

Có thể nói, Khí Công là gốc của các phái võ Nội Gia, là căn cốt của mọi phương pháp dưỡng sinh Đông Á. Hình thành từ các Phép Đạo Dẫn của Đạo Gia, phối hợp với Môn Phái Thiền Tông Đạt Ma Sư Tổ, Khí Công triển khai qua dịch học đã trở nên rất phong phú và mỗi ngày một phát triển nhất là dựa vào Y học hiện đại. Lấy nguyên lý Quân Bình Âm Dương, Điều Hòa Ngũ Hành làm căn bản trong luyện khí. Khí Công làm gia tăng nội lực, một mục tiêu mà mọi Võ Gia đều mong muốn. Lại nữa, cũng trên căn bản này, các Võ Gia còn có thể tự trị bệnh và hơn thế, trị bệnh cho người khác, thể hiện Tinh Thần của Võ Đạo.

Phương pháp luyện tập Khí Công không khó, nhưng muốn luyện tập Khí Công thành tựu thì phải có quyết tâm cao và tốn nhiều công phu. Cũng ví như cách học làm thơ, cách chơi các nhạc cụ thì không khó nhưng muốn trở thành một thi sĩ, một nhạc sĩ có tài thì khó hơn. Chính vì vậy có người nói muốn luyện thành Khí Công thì phải có "cơ duyên". Nhưng điều chắc chắn là bất cứ ai nếu yêu thích Khí Công và kiên trì luyện tập theo đúng phương pháp thì cũng sẽ đạt được một kết quả nhất định, đủ để giúp cho thân thể kháng kiện, kịch phát năng lực bản thân, điều trị được nhiều loại bệnh tật của chính mình và của người khác như các loại bệnh về Tim mạch - Thần Kinh - Tê Thấp - Thận Suy - Các loại bệnh về hô hấp, tiêu hóa, các loại bệnh liên quan đến cột sống v.v... Tập Khí Công còn làm gia tăng tuổi thọ. Đối với các võ sinh luyện Khí Công còn tích lũy nội lực, tập trung tâm ý, ngõ hầu phát huy tối đa hiệu quả của đòn thế.

Kỹ Thuật Luyện Khí

Các phương pháp luyện khí thay đổi tùy theo các Trường Phái. Đại để có năm Trường Phái chính: Đạo Gia - Phật Gia - Y Gia - Võ Gia

  1. Phương pháp của Đạo Gia chủ yếu tạo sự kháng kiện cả thể xác và tâm hồn. Phương pháp này dạy cách phát triển trau dồi Tâm Chất và sự sống. Nghĩa là nhấn mạnh cả về hai mặt: luyện tập và suy tưởng.

  2. Phương pháp của Phật Gia đặt nặng về sự điều hòa phần Tâm, tức là gạt bỏ mọi tạp niệm để đầu óc trống rỗng, tiến đến giác ngộ.

  3. Phương pháp của Khổng Gia lại nêu ra những "Nguyên Tắc Của Tâm Hồn!" Sự chân chính và sự rèn luyện các đức tính. Đưa người tập vào trạng thái nghỉ ngơi, an bình và yên tĩnh.

  4. Phương pháp của Y Gia chủ trương dùng Khí Công để điều trị bệnh tật, bảo dưỡng sức khỏe và kéo dài tuổi thọ.

  5. Phương pháp của Võ Gia nhằm xây dựng sức mạnh cá nhân, biết chấn tĩnh tinh thần khi bị tấn công hoặc để công kích địch thủ. Mặc dầu phương pháp này cũng có chức năng bảo vệ sức khỏe và nâng cao tuổi thọ nhưng nó khác hẳn với các Trường Phái nói trên.

Tuy các phương pháp của các Trường Phái có sự khác biệt nhưng chúng vẫn không nằm ngoài ba nguyên tắc chính: Tĩnh Luyện, Động Luyện, và Tĩnh Động Luyện. Cả ba nguyên tắc này đều có 3 mặt: Luyện Tâm (tức Điều Tâm), Luyện Thở (tức Điều Tức) và Luyện Ngoại Hình (tức Điều Thân).

  • Luyện Tâm (Điều Tâm): Bắt buộc phải gạt bỏ mọi suy nghì, ưu tư và tình cảm để đầu óc trống rỗng hoặc phải tập trung ý niệm vào một điểm để đưa trí não vào một trạng thái đặc biệt. Cách luyện này gọi là Định Thần.

  • Luyện Thở (Điều Tức): Những bài tập thở gồm: Nạp Khí - Vận Khí - Xả Khí - Bế Khí, đều phải "nhẹ và sâu" (sẽ chỉ dẫn ở phần sau).

  • Luyện Ngoại Hình (Điều Thân): Gồm nhiều vị trí khác nhau trên cơ thể qua nhiều tư thế, xuyên qua 6 cách: Đi - Đứng - Ngồi - Nằm - Quỳ - Thoa Bóp.

Bất kể luyện tập theo phương pháp nào, nếu tập bền bỉ và đúng phép thì chắc chắn sẽ đạt được một công phu đáng kể. Khí Công của Việt Võ Đạo tổng hợp các kinh nghiệm của nhiều Trường Phái khác nhau, chủ yếu để luyện Tâm + Thân theo nguyên lý "Cương Nhu Phối Triển." Cũng để tập trung sức mạnh của TÂM THÂN trong tự vệ chiến đấu, điều trị bệnh tật và gia tăng tuổi thọ.

Phương pháp Khí Công trong võ thuật còn gọi là: Nội Công. Nội Công là phương pháp luyện tập những phần bên trong của cơ thể con người (không luyện cơ bắp như thể dục thể thao). Luyện bên trong tức là phương pháp luyện để:

  • Kinh mạch điều hòa (luyện Kinh Mạch).

  • Thần kinh vững mạnh (luyện Tâm).

  • Lục phủ ngũ tạng được kích phát và kháng kiện (luyện Phủ Tạng).

Muốn "luyện bên trong" chủ yếu là phải vận dụng hơi thở. Thở đúng phương pháp là cơ bản của việc luyện công. Thở tự nhiên hàng ngày là thở Vô Thức. Thở Nội Công là thở Có Ý Thức. Thở chủ động theo phương pháp đã được nghiên cứu công phu.

Cách Thở Nội Công:

A. Thở Bụng: là cách thở chủ yếu, trong Nội Công gọi là "Thở Thuận".

a. Trong khi luyện thở có thể Nằm - Ngồi - Đi - Đứng đều được cả, nhưng bao giờ cũng phải giữ cho xương sống thật thẳng.

  • Nằm: Trên một mặt bằng cứng (không nệm, không gối đầu) hai tay để úp xuôi theo thân mình.

  • Ngồi: Ngồi xếp bằng theo lối bán già hay kiết già tùy ý. Cũng có thể ngồi trên ghế, không dựa lưng, hai chân để xuôi xuống sàn một cách ngay ngắn, hai tay buông xuôi xuống hoặc để trên hai bắp vế. Giữ lưng thẳng góc với mặt ghế.

  • Đứng: Đứng thật thẳng như thế "Nghiêm" nhưng hai chân ngang rộng khoảng 25cm cho vững. Hai tay buông xuôi thoải mái, không co cứng cơ.

  • Đi: Hai chân di động nhưng giữ thân người thật thẳng.

Dù ở tư thế nào hai tay và hai vai đều buông lỏng thoải mái. Trước khi thở phải gạt bỏ tạp niệm. Tập trung ý vào hơi thở.

LƯU Ý: chữ Khí dùng ở đây chỉ là Khí Trời, tức Hơi Thở, không phải là Chân Khí như đã định nghĩa.

b. Thực Hành

  • Nạp Khí: Hít khí trời thẳng vào bụng dưới, tất nhiên bụng dưới sẽ căng lên.

  • Vận Khí: Nín thở, dồn hơi vào Đan Điền (cách vùng bụng dưới rốn khoảng 3-4cm) rồi dồn khí luân lưu theo Kinh Mạch.

  • Xả Khí: Thở ra hết, thót bụng lại, từ từ nhẹ nhàng cho hơi ra hết.

  • Bế Khí: Ngưng thở trong lúc bụng trống rỗng, nhíu cơ hậu môn lại và tưởng tượng khí của toàn cơ thể trở về Đan Điền.

Một vòng thở đủ bốn nhịp như thế gọi là Phép Thở 4 Thì.

LƯU Ý:

  1. Cả 4 thì đều phải: Êm, Nhẹ, Đều Đặn. Kết hợp co cơ và giãn cơ, nhưng giãn cơ là chính.
  2. Tự điều hòa 4 nhịp sao cho vừa phải để cảm thấy thoải mái, dễ chịu.
  3. Nếu chỉ Nạp, Vận, và Xả mà không Bế Khí Í thì đó là phép thở 3 thì. Nếu chỉ Nạp và Xả không thôi thì đó là phép thở 2 thì. Các Đạo Gia thường áp dụng lối thở hai thì và lấy thư giãn là chủ yếu.
  4. Những người bị bệnh do cao huyết áp, bệnh Tim mạch, bệnh Hen Suyễn chỉ nên thở 2 thì. Thở thật đều, nhẹ và êm.

B. Thở Ngực (Còn gọi là Thở Nghịch):

Lúc Nạp Khí, Ngực căng lên, Bụng thót lại.

Lúc Xả Khí, Ngực xẹp xuống, Bụng hơi phình ra.

Phép Thở Nghịch rất tốt cho Phế Nang Thượng, tạo sự cường tráng. Người mới tập thở mỗi ngày nên chia làm nhiều lần, mỗi lần khoảng 5, 10 phút và thật đúng giờ, trong tư thế Đi - Đứng - Ngồi - Nằm đều được cả.

Khi đã thở quen, dần dần tăng thời gian tập lên. Những nhà Khí Công chuyên nghiệp họ thở hầu như suốt ngày, dĩ nhiên trừ lúc ăn no, làm việc nặng, ngủ nghỉ. Đây mới chỉ là những cách thở căn bản trong Khí Công. Thở đúng cách theo các tư thế khác nhau là chúng ta bắt đầu bước vào con đường luyện tập Khí Công hay Nội Công vậy.

GS. Ngô Gia Hy - VS. Trần Huy Phong (1993)